Özet:

Roman, "yeraltı adamı" olarak bilinen isimsiz bir anlatıcının perspektifinden anlatılır. Bu anlatıcı, 19. yüzyılın ortalarında Petersburg'da yaşayan, 40 yaşlarında, emekli bir devlet memurudur. Anlatıcı, topluma uyum sağlayamayan, içsel çatışmalarla dolu, hasta ve izole bir adamdır.

Roman iki ana bölümden oluşur. İlk bölüm, "Yeraltı" başlığı altında anlatıcının hayatı ve felsefi düşünceleri hakkında yazdığı notlardan oluşur. İkinci bölüm ise "Sulu Sepken" başlığını taşır ve anlatıcının geçmişte yaşadığı bazı olayları ve bu olayların onun üzerindeki etkilerini içerir.

İlk Bölüm: Yeraltı

Bu bölümde anlatıcı, kendisini yeraltında yaşayan bir insan olarak tanımlar ve yeraltında yaşamanın ne anlama geldiğini açıklar. Anlatıcı, kendini toplumdan ve insanlardan soyutlamış bir birey olarak tasvir eder ve bu durumun nedenlerini irdeler. Yeraltında yaşamanın, ona özgürlük ve bağımsızlık sağladığını ancak aynı zamanda onu mutsuz ve huzursuz kıldığını belirtir.

Anlatıcı, insan doğası, özgür irade, ahlak ve toplum hakkında derinlemesine düşüncelerini paylaşır. İnsanların rasyonel olmadığını ve çoğu zaman kendi çıkarlarına aykırı davranışlarda bulunduklarını savunur. Ayrıca, insanların mutluluğu ve tatmini bulmak için sürekli olarak acı ve ıstırap aradıklarını iddia eder. Anlatıcı, kendi deneyimlerinden yola çıkarak, toplumun birey üzerindeki baskısını ve bu baskının insanları nasıl tahrip ettiğini gözler önüne serer.

İkinci Bölüm: Islak Karın Anıları

Bu bölüm, anlatıcının geçmişte yaşadığı bazı olayları anlatır ve bu olayların onun üzerindeki etkilerini inceler. Anlatıcı, gençliğinde yaşadığı bazı travmatik deneyimlerden ve bu deneyimlerin onun karakterini nasıl şekillendirdiğinden bahseder.

Anlatıcının bir zamanlar okul arkadaşlarıyla yaşadığı bir çatışma, onun topluma ve insanlara olan güvenini sarsmış ve onu daha da izole hale getirmiştir. Bir akşam, eski okul arkadaşlarıyla bir araya gelir ve bu buluşma sırasında aşağılanır ve hor görülür. Bu olay, anlatıcının içindeki öfke ve nefreti daha da artırır.

Bir diğer önemli olay ise, anlatıcının Liza adında genç bir fahişe ile tanışmasıdır. Liza, anlatıcının karanlık ve umutsuz dünyasına bir ışık getirir ve onunla kısa bir süreliğine de olsa bir bağ kurar. Ancak, anlatıcı, Liza'ya karşı duyduğu bu hislerden korkar ve onu incitmekten çekinmez. Liza'yı aşağılar ve onunla alay eder, ancak içten içe onun sevgisini ve şefkatini arzulamaktadır. Liza, anlatıcının yeraltından çıkması için bir umut ışığıdır, ancak anlatıcı, kendi içsel çatışmaları ve korkuları nedeniyle bu umudu yok eder.

Romanın sonunda, anlatıcı, kendi yalnızlığı ve umutsuzluğu içinde kaybolur ve yeraltında yaşamaya devam eder. Anlatıcı, insanların değişmeyeceğine ve kendisinin de bu karanlık ve izole hayatından kurtulamayacağına inanır.

Yeraltından Notlar, insan doğasının karanlık ve karmaşık yönlerini, bireyin toplumla olan çatışmasını ve insanın içsel dünyasındaki derin çatışmaları ustaca gözler önüne serer. Dostoyevski, bu romanıyla, modern insanın varoluşsal sancılarını ve insanın kendisiyle olan mücadelesini çarpıcı bir şekilde tasvir eder. Anlatıcının iç dünyasındaki bu derin yolculuk, okuyucuyu insan doğası ve özgür irade hakkında düşünmeye sevk eder.